Zakładka zawiera: Katalog obiektów Messiera oraz opis 88 gwiazdozbiorów.

Katalog obiektów Messiera

(Kliknij na miniaturę zdjęcia aby powiększyć)

Numer Messiera	Numer NGC	Wygląd	Nazwa zwyczajowa	Typ obiektu	Odległość od Ziemi (w tys. lat świetlnych)	Gwiazdozbiór	Jasność widoma (Mag)
M1	NGC 1952		Mgławica Kraba	Pozostałość po supernowej	6,3	Byk	9,0
M2	NGC 7089			Gromada kulista	36	Wodnik	7,5
M3	NGC 5272			Gromada kulista	31	Psy Gończe	7,0
M4	NGC 6121			Gromada kulista	7	Skorpion	7,5
M5	NGC 5904			Gromada kulista	23	Wąż	7,0
M6	NGC 6405		Gromada Motyl	Gromada otwarta	2	Skorpion	4,5
M7	NGC 6475		Gromada Ptolemeusza	Gromada otwarta	1	Skorpion	3,5
M8	NGC 6523		Mgławica Laguna	Mgławica dyfuzyjna/gromada gwiazd	6,5	Strzelec	5,0
M9	NGC 6333			Gromada kulista	26	Wężownik	9,0
M10	NGC 6254			Gromada kulista	13	Wężownik	7,5
M11	NGC 6705		Gromada Dzika Kaczka	Gromada otwarta	6	Tarcza	7,0
M12	NGC 6218			Gromada kulista	18	Wężownik	8,0
M13	NGC 6205		Gromada Herkulesa	Gromada kulista	22	Herkules	5,8
M14	NGC 6402			Gromada kulista	27	Wężownik	9,5
M15	NGC 7078			Gromada kulista	33	Pegaz	7,5
M16	NGC 6611		Mgławica Orzeł	Mgławica emisyjna	7	Wąż	6,5
M17	NGC 6618		Mgławica Omega	Mgławica emisyjna/gromada gwiazd	5	Strzelec	7,0
M18	NGC 6613			Gromada otwarta	6	Strzelec	8,0
M19	NGC 6273			Gromada kulista	27	Wężownik	8,5
M20	NGC 6514		Mgławica Trójlistna Koniczyna	Grupa gwiazd/mgławica emisyjna	2,2	Strzelec	5,0
M21	NGC 6531			Gromada otwarta	3	Strzelec	7,0
M22	NGC 6656		Gromada Strzelca	Gromada kulista	10	Strzelec	6,5
M23	NGC 6494			Gromada otwarta	4,5	Strzelec	6,0
M24				Chmura gwiezdna	10	Strzelec	11,5
M25	IC 4725			Gromada otwarta	2	Strzelec	4,9
M26	NGC 6694			Gromada otwarta	5	Tarcza	9,5
M27	NGC 6853		Mgławica Hantle	Mgławica planetarna	1,25	Lis	7,5
M28	NGC 6626			Gromada kulista	18	Strzelec	8,5
M29	NGC 6913			Gromada otwarta	7,2	Łabędź	9,0
M30	NGC 7099			Gromada kulista	25	Koziorożec	8,5
M31	NGC 224		Galaktyka Andromedy, Wielka Mgławica Andromedy	Galaktyka spiralna	2200	Andromeda	4,5
M32	NGC 221			Galaktyka eliptyczna	2200	Andromeda	10,0
M33	NGC 598		Galaktyka Trójkąta	Galaktyka spiralna	2300	Trójkąt	7,0
M34	NGC 1039			Gromada otwarta	1,4	Perseusz	6,0
M35	NGC 2168			Gromada otwarta	2,8	Bliźnięta	5,5
M36	NGC 1960			Gromada otwarta	4,1	Woźnica	6,5
M37	NGC 2099			Gromada otwarta	4,6	Woźnica	6,0
M38	NGC 1912			Gromada otwarta	4,2	Woźnica	7,0
M39	NGC 7092			Gromda otwarta	0,3	Łabędź	5,5
M40				Gwiazda podwójna WNC4		Wielka Niedźwiedzica	9,0
M41	NGC 2287			Gromada otwarta	2,4	Wielki Pies	5,0
M42	NGC 1976		Wielka Mgławica w Orionie	Mgławica emisyjna i grupa gwiazd	1,6	Orion	5,0
M43	NGC 1982		Mgławica de Mairana (część Mgławicy w Orionie)	Mgławica emisyjna	1,6	Orion	7,0
M44	NGC 2632		Praesepe, Żłobek	Gromada otwarta	0,5	Rak	4,0
M45			Plejady	Gromda otwarta	0,4	Byk	1,4
M46	NGC 2437			Gromada otwarta	5,4	Rufa	6,5
M47	NGC 2422			Gromada otwarta	1,6	Rufa	4,5
M48	NGC 2548			Gromada otwarta	1,5	Hydra	5,5
M49	NGC 4472			Galaktyka eliptyczna	60000	Panna	10,0
M50	NGC 2323			Gromada otwarta	3	Jednorożec	7,0
M51	NGC 5194, NGC 5195		Galaktyka Wir	Galaktyka eliptyczna	37000	Psy Gończe	8,0
M52	NGC 7654			Gromada otwarta	7	Kasjopea	8,0
M53	NGC 5024			Gromada kulista	56	Warkocz Bereniki	8,5
M54	NGC 6715			Gromada kulista	83	Strzelec	8,5
M55	NGC 6809			Gromada kulista	17	Strzelec	7,0
M56	NGC 6779			Gromada kulista	32	Lutnia	9,5
M57	NGC 6720		Mgławica Pierścieniowa	Mgławica planetarna	4,1	Lutnia	9,5
M58	NGC 4579			Galaktyka spiralna	60000	Panna	11,0
M59	NGC 4621			Galaktyka eliptyczna	60000	Panna	11,5
M60	NGC 4649			Galaktyka eliptyczna	60000	Panna	10,5
M61	NGC 4303			Galaktyka spiralna	60000	Panna	10,5
M62	NGC 6266			Gromada kulista	22	Wężownik	8,0
M63	NGC 5055		Galaktyka Słonecznik	Galaktyka spiralna	37000	Psy Gończe	8,5
M64	NGC 4826		Galaktyka Czarne Oko	Galaktyka spiralna	12000	Warkocz Bereniki	9,0
M65	NGC 3623			Galaktyka spiralna	35000	Lew	10,5
M66	NGC 3627			Galaktyka spiralna	35000	Lew	10,0
M67	NGC 2682			Galaktyka otwarta	2,25	Rak	7,5
M68	NGC 4590			Gromada kulista	32	Hydra	9,0
M69	NGC 6637			Gromada kulista	25	Strzelec	9,0
M70	NGC 6681			Gromada kulista	28	Strzelec	9,0
M71	NGC 6838			Gromada kulista	12	Strzała	8,5
M72	NGC 6981			Gromada kulista	53	Wodnik	10,0
M73	NGC 6994			Mała gromada gwiazd ?		Wodnik	9,0
M74	NGC 628			Galaktyka spiralna	35000	Ryby	10,5
M75	NGC 6864			Galaktyka spiralna	58	Strzelec	9,5
M76	NGC 650, NGC 651		Mgławica Małe Hantle	Mgławica planetarna	3,4	Perseusz	10,1
M77	NGC 1068			Galaktyka spiralna	60000	Wieloryb	10,5
M78	NGC 2068			Mgławica dyfuzyjna	1,6	Orion	8,0
M79	NGC 1904			Gromada kulista	40	Zając	8,5
M80	NGC 6093			Gromada kulista	27	Skorpion	8,5
M81	NGC 3031		Galaktyka Bodego	Galaktyka spiralna	11000	Wielka Niedźwiedzica	8,5
M82	NGC 3034		Galaktyka Cygaro	Galaktyka nieregularna	11000	Wielka Niedźwiedzica	9,5
M83	NGC 5236		Galaktyka Południowy Wiatraczek	Galaktyka spiralna	10000	Hydra	8,5
M84	NGC 4374			Galaktyka soczewkowata	60000	Panna	9,1
M85	NGC 4382			Galaktyka soczewkowa	60000	Warkocz Bereniki	10,5
M86	NGC 4406			Galaktyka soczewkowa	60000	Panna	11,0
M87	NGC 4486		Galaktyka Panna A	Galaktyka eliptyczna	60000	Panna	11,0
M88	NGC 4501			Galaktyka spiralna	60000	Warkocz Bereniki	11,0
M89	NGC 4552			Galaktyka eliptyczna	60000	Panna	11,5
M90	NGC 4569			Galaktyka spiralna	60000	Panna	11,0
M91	NGC 4548			Galaktyka spiralna	60000	Warkocz Bereniki	11,5
M92	NGC 6341			Gromada kulista	26	Herkules	7,5
M93	NGC 2447			Gromada otwarta	4,5	Rufa	6,5
M94	NGC 4736			Galaktyka spiralna	14500	Psy Gończe	9,5
M95	NGC 3351			Galaktyka spiralna	38000	Lew	11,0
M96	NGC 3368			Galaktyka spiralna	38000	Lew	10,5
M97	NGC 3587		Mgławica Sowa	Mgławica planetarna	2,6	Wielka Niedźwiedzica	12,0
M98	NGC 4192			Galaktyka spiralna	60000	Warkocz Bereniki	11,0
M99	NGC 4254			Galaktyka spiralna	60000	Warkocz Bereniki	10,5
M100	NGC 4321			Galaktyka spiralna	60000	Warkocz Bereniki	10,5
M101	NGC 5457		Galaktyka Wiatraczek	Galaktyka spiralna	24000	Wielka Niedźwiedzica	8,5
M102	NGC 5866		Galaktyka Wrzeciona	Galaktyka	40000	Smok	10,5
M103	NGC 581			Gromada otwarta	8	Kasjopea	7,0
M104	NGC 4594		Galaktyka Sombrero	Galaktyka spiralna	50000	Panna	9,5
M105	NGC 3379			Galaktyka eliptyczna	38000	Lew	11,0
M106	NGC 4258			Galaktyka spiralna	25000	Psy Gończe	9,5
M107	NGC 6171			Gromada kulista	20	Wężownik	10,0
M108	NGC 3556			Galaktyka spiralna	45000	Wielka Niedźwiedzica	11,0
M109	NGC 3992			Galaktyka spiralna	55000	Wielka Niedźwiedzica	11,0
M110	NGC 205			Galaktyka eliptyczna	2200	Andromeda	10,0

Zdjęcia: www.maribert.com

Opis 88 alfabetycznie ułożonych gwiazdozbiorów

Andromeda (And) - Andromeda

Andromeda sasiaduje na północnym niebie z Pegazem i Kasjopeą, Właśnie córkę mitycznej królowej Kasjopei Grecy dostrzegli w figurze utworzonej przez jasne gwiazdy. Głowę Andromedy wyznacza alfa (α) Andromedae, która jednocześnie współtworzy Kwadrat Pegaza - dawno temu α And należała do gwiazdozbioru Pegaza.

Antlia (Ant) - Pompa Wodna

Ten słaby gwiazdozbiór nieba południowego zawiera garść gwiazd pomięzy Żaglem a Hydrą. Nicolas Louis de Lacaille dostrzegł go na niebie w połowie XVIII wieku. Francuski astronom zafascynowany ówczesnym postępem technicznym nadał mu nazwę Pompy - w tym przypadku chodziło o pompę próżniową.

Apus (Aps) - Ptak Rajski

Ptak Rajski obejmuje obszar wokół bieguna niebieskiego, w którym trudno dopatrzeć się jakiegokolwiek waoru gwiazd. Został wyodrębniony pod koniec XVI wieku przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana. Nazwa jest mało fortunna - ten niepozorny obszar nieba nie ma nic wspólnego z urodą tej egzotycznej rodziny ptaków. Gwiazdozbiór pojawił się na modelu sfery niebieskiej autosrstwa holenderskiego kartografa Petrusa Planciusa w 1598 roku jako Paradysvogel Apis Indica. W XVII i XVIII wieku był na mapach oznaczany jako Apis Indica lub po prostu Avis Indica (Ptak Indyjski).

Aquarius (Aqr) - Wodnik

Wodnik jest rozleglym gwiazdozbiorem Zodiaku położonym pomiędzy Koziorożcem i Rybami. Jest przedstawiony jako młody (czasem starszy) mężczyzna wylewający wodę z dzbana. Gwiazdy gamma (γ), zeta (ζ), eta (η) i pi (π) Aquarii tworzą dzban, z którego strumień wody - wyznacza go dużo gwiazd - płynie na południe ku Rybie Południowiej, Starożytnym Grekom Wodnik symbolizował pięknego młodzieńca pasącego trzodę, Ganymedesa, który wpadł w oko Zeusowi. Zeus zesłał swego orła, by ten porwał Ganymedesa na Olimp, gdzie bóg uczynił młodzieńca swoim podczaszym. Corocznie, z początkiem maja z okolic dzbana wylatuje deszcz meteorów zwany Eta Akwarydami.

Aquila (Aql) - Orzeł

Orzeł leży na równiku niebieskim w bogatym w gwiazdy obszarze Drogi Mlecznej pomiędzy Łabędziem na północy a Tarczą i Strzelcem na południu. Przedstawia lecącego orła. Najjaśniejsza gwiazda konstelacji, Altair, 0,8 wielkości gwiazdowej, formuje szyję Orła i jednocześnie wyznacza jeden z rogów Trójkąta Letniego (wraz z Wegą i Deneb). Po obu stronach Altaira znajdują się: czwartej wielkości gwiazdowej beta (β) Aquiale, zwana Alshain oraz trzeciej wielkości gamma (γ) Aquiale, czyli Tarazed, które wraz z Altairem tworzą rzucające się w oczy trio. Grecy Orła utożsamiali z ptakiem - zgodnie z wierzeniami - przenoszącym pioruny, które Zeus ciskał w swoich wrogów. Inny z mitów opowiada, że Zeus wysłał orła, lub sam w orła się przemienił, by porwać Ganymedesa na górę Olimp i mianować go podczaszym bogów. Ganymedesa usoabia przylegający do Orła gwiazdozbiór Wodnika

Ara (Ara) - Ołtarz

Ołtarz jest dość wyraźnym gwiazdozbiorem nieba południowego leżącym na Drodze Mlecznej na południe od Skorpiona. Starożytni Grecy utożsamiali figurę utworzoną z jasnych gwiazd tego obszaru mitycznym ołtarzem, przy którym bogowie Olimpu złożyli Zeusowi przysięgę wierności przed walką z Tytanami o władzę nad całym światem. Góra ołtarza jest ustawiona na południe, a Droga Mleczna wydaje się ulatywać z niego jak dym z kadzidła.

Aries (Ari) - Baran

Baran jest niezbyt wyraźnym gwiazdozbiorem - z rozpoznawalną sekwencją trzech gwiazd: alfa (α), beta (β) i gamma (γ) Arietis - należącym do Zodiaku, znajduje się pomiędzy Rybami a Bykiem. Przedstawia barana o złotym runie, który miał uratować Helle i Fryksosa, dzieci bogini obłoków Nefele i króla Atamasa przed złą macochą, unosząc przez wody cieśniny Hellespont, w których zginęła Helle. Po złote runo strzeżone przez smoka gdzieś na wybrzeżu Kolchidy wyruszyli Argonauci.

Auriga (Aur) - Woźnica

Woźnica to wyraźny gwiazdozbiór zawierający Kapellę, jedną z najjasniejszych (pierwsza wielkość gwiazdowa) gwiazd nieba północnego. Rozciąga się na Drodze Mlecznej pomiędzy Bliźniętami i Perseuszem, na północ od Oriona. Wyobraźnia Greków we wzorze jasnych gwiazd konstelacji dopatrzyła się powożącego Erichtoniosa, mitycznego króla Aten.

Bootes (Boo) - Wolarz

Wolarz rozciąga się od Smoka i dyszla Wielkiego Wozu na północnym swym krańcu do Pannyna południowym. Zawiera Arktura (alfa Bootis), najjaśniejsza gwiazdę półkuli północnej nieba i jednocześnie czwarta co do jasności na całym niebie. Wolarz przedstawia mężczyznę opiekującego się niedźwiedziem (Wielką Niedźwiedzicą). Greckie "Arkturus" oznacza "strażnika niedźwiedzi". W innym micie greckim Wolarz to poganiacz siedmiu byków, siedmiu jasnych gwiazd Wielkiego Wozu (greckie boos to byk). Wolarz ma dwa psy pasterskie, te z gwiazdozbioru Psów Gończych. Niektóre słabe gwiazdy w północnej części Wolarza były niegdyś konstelacją Quadrans Muralis. Ta nazwa przetrwała w Kwadrantydach, roju meteorów na styczniowym niebie.

Caelum (Cae) - Rylec

Rylec jest małym gwiazdozbiorem nieba południowego wstawionym pomiędzy Erydan a Gołębia. Dostrzegł go na niebie w XVIII wieku astronom francuski Nicolas Louis de Lacaille, który opisał konstelację jako przedstawiającą parę ostrych narzędzi grawerskich, ale dziś jest utożsamiany z narzędziem kamieniarza. Nie zawiera żadnego interesującego obiektu dla sledzących niebo przez mały teleskop. Najjaśniejsza gwiazda, alfa Caeli, jest zaledwie 4,4 wielkości gwiazdowej.

Camelopardalis (Cam) - Żyrafa

Żyrafa jest rozległym, ale słabym gwiazdozbiorem prawie dochodzącym do północnego bieguna nieba. Wokół bieguna, pomiędzy Małą Niedźwiedzicą a ogonem Smoka, rozciąga się długa szyja Żyrafy. Gwiazdozbiór nie był znany w starożytności, ma dużo późniejszą genezę, gdyż został wyrózniony na niebie dopiero w XVII wieku przez holenderskiego astronoma Petrusa Planciusa.

Cancer (Cnc) - Rak

Rak usytuowany pomiędzy Bliźniętami i Lwem jest najsłabszym z 12 gwiazdozbiorów Zodiaku. Zawiera jednakże Praesepe - wartą uwagi gromadę otwartą gwiazd - znaną także jako Ul i Żłóbek. Gwiazdy gamma (γ) i delta (δ) Cancri położone odpowiednio na północ i południe Praesepe to dwa osły jedzące ze żłobu. Zgodnie z grecką mitologią Rak miał przedstawiać kraba, który zaatakował Herkulesa podczas jego walki z wielogłową Hydrą, ale został rozdeptany stopą herosa.

Canes Venatici (CVn) - Psy Gończe

Ten gwiazdozbiór nieba północnego znajduje się pomiędzy Wielką Niedźwiedzicą i Wolarzem, bezpośrednio pod dyszlem Wielkiego Wozu. Przedstawia dwa psy mysliwskie trzymane na smyczy przez pasterza, czyli Wolarza. Gwiazdozbiór Psów Gończych został wprowadzony pod koniec XVII wieku przez Jana Heweliusza i objął gwiazdy pierwotne należące do gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy.

Canis Maior (CMa) - Wielki Pies

Wyraźny gwizdozbiór zawierający najjaśniejszą gwiazdę całego nieba, Syriusza, który razem z dwiema gwiazdami pierwszej wielkości: Procjonem Z Małego Psa i Betelgezą z Oriona, formuje na niebie rzucający się w oczy rozległy trójkąt, zwany Trójkątem Zimowym. Konstelacja Dużego Psa była znana starożytnym Grekom, był to w ich mniemaniu jeden z psów towarzyszących Orionowi.

Canis Minor (CMi) - Mały Pies

Mniejszy z dwóch psów Oriona, Canis Minor, jest łatwy do odnalezienia na niebie dzięki jego najjasniejszej gwieździe, Procjonowi, który wraz z Betelgezą z Oriona i Syriuszem z Wielkiego Psa wyznacza duży Trójkąt Zimowy. Znany już starożytnym Grekom, Canis Minor jest zwykle identyfikowany z jednym z dwóch psów Oriona. Nazwa Procjona jest pochodzenia greckiego i oznacza "przed psem". Została ona swietnie dobrana, gdyż Procjon wschodzi wcześniej niż Canis Minor

Capricornus (Cap) - Koziorożec

Koziorożec, najmniejszy i niezbyt wyraźny gwiazdozbiór Zodiaku, znajduje się na niebie południowym pomiędzy Strzelcem a Wodnikiem. W mitologii greckiej Koziorożec przedstawia podobnego do kozła bożka Pana, opiekuna lasów, trzód i pasterzy. Pan, chcąc uciec przed prześladującym go potworem Tyfonem, wskoczył do rzeki i zamienił się w istotę półrybią. Dlatego na mapach nieba Koziorożec jest przedstawiony jako kozioł z rybim ogonem

Carina (Car) - Kil

Kil, jeden z ważniejszych i rozleglejszych gwiazdozbiorów nieba południowego, był oryginalnie częścią większej konstelacji Argo Navis przedstawiającej okręt Argonautów, która została podzielona dopiero w XVIII wieku. Mityczna Argo była galerą na 50 wioseł, którą Jazon wraz z 50. największymi herosami Grecji, zwanymi Argonautami, popłynął do Kolchidy, znajdującej się na wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego, by zdobyć złote runo. Ich przygody podczas tej długiej wyprawy tam i z powrotem są tematem klasycznych mitów greckich. Kil zawiera najpiekniejsze obiekty dawnego Argo Navis, włącznie z Kanopusem - najjasniejszą giwazdą całego rejonu.

Cassiopeia (Cas) - Kasjopea

Kasjopea jest wyróżniającym się gwiazdozbiorem nieba północnego; znajduje sie na Drodze Mlecznej pomiędzy Perseuszem i Cefeuszem. Pięć najjaśniejszych gwiazd tworzy wyrazisty, łatwy do zidentyfikowania kształt litery "W" lub "M". Ten znany starożytnym Grekom gwiazdozbiór został nazwany na cześć mitycznej królowej Etiopii, która za swą próżność została ukarana przez Posejdona. Jej mąż Cefeusz i córka Andromeda zostali uchonorowani odrębnymi, przylegającymi do Kasjopei, gwiazdozbiorami.

Centaurus (Cen) - Centaur

Centaur jest jednym z bardziej okazałych gwiazdozbiorów nieba południowego, zawiera róznorodne, interesujące obiekty. Wśród nich znajduje się najbliższa Słońcu gwiazda, najjaśniejsza gromada kulista na niebie oraz osobliwa galaktyka. Konstelacja przedstawia centaura, mitycznego pół konia pół człowieka. Najjaśniejsze gwiazdy tego obszaru: alfa (α) i beta (β) Centauri wskazują, gdzie jest Krzyż Południa.

Cepheus (Cep) - Cefeusz

Cefeusz jest niezbyt wyróżniającym się gwiazdozbiorem położonym blisko północnego bieguna niebieskiego pomiędzy Kasjopeą a Smokiem. Jego jasne gwiazdy tworzą wzór wieży ze strzelistą iglicą. Był gwiazdozbiorem znanym starożytnym Grekom, którzy we wzorze jasnych gwiazd doszukali się mitycznego króla Etiopii, Cefeusza, męża Kasjopei i ojca Andromedy

Cetus (Cet) - Wieloryb

Wieloryb jest rozległym, ale niespecjalnie wyraźnym, gwiazdozbiorem obszaru równikowego położonym na południe od konstelacji Zodiaku: Ryb i Barana. To w nimzawierają się słynna gwiazda zmienna Mira oraz osobliwa galaktyka M77. Wieloryb jest jedną z 48 konstelacji wymienionych przez Ptolemeusza w Almageście. Miał przedstawiać monstrum morskie, któremu została oddana w przymusowej ofierze Andromeda. Na szczęście przybył Perseusz, zabił potwora i wyzwolił księżniczkę

Chamaeleon (Cha) - Kameleon

Kameleon jest małym i niepozornym gwiazdozbiorem położonym w bezpośrednim sąsiedztwie południowego bieguna niebieskiego. Został umieszczony na niebie pod koniec XVI wieku przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkiszoona Keysera i Fredricka de Houtmana, tuż obok Muchy, także wprowadzanej przez tych samych badaczy nieba. Na niektórych wczesnych mapach tego obszaru nieba kameleon wysuniętym niedaleko jężykiem łapał brzyczącą muchę.

Circinus (Cir) - Cyrkiel

Cyrkiel jest małym gwiazdozbiorem nieba południowego, wciśniętym pomiędzy Centaura a Trójkąt Południowy. Jest stosunkowo łatwy do zlokalizowania, gdyż znajduje się blisko alfa (α) Centauri, ale nie jest wart specjalnej uwagi. Najjaśniejsze obiekty konstelacji tworzą wąski, bardzo ostrokątny trójkąt podobny kształtem do otwartego cyrkla uzywanego przez odkrywców i nawigatorów. Jest jednym z grupy gwiazdozbiorów związanych z instrumentami badawczymi, które wprowadził na niebo w XVIII wieku francuski astronom Nicolas Louis de Lacaille.

Columba (Col) - Gołąb

Gołąb jest gwiazdozbiorem nieba południowego utworzonym pod koniec XVI wieku przez astronoma holenderskiego Petrusa Planciusa z gwiazd na południe od Zająca i Wielkiego Psa, które poprzednio nie zostały nigdy przyporządkowane do żadnej z istniejących konstelacji. Przedstawia gołębia - zgodnie z biblijną opowieścią - wypuszczonego przez Noego z jego arki z misją odnalezienia suchego skrawka lądu. Gołąb powrócił z gałązką oliwną w dziobie, co wskazywało, że wody po wielkim potopie już opadły

Coma Berenices (Com) - Warkocz Bereniki

Warkocz Bereniki jest słabym gwiazdozbiorem nieba północnego położonym pomiędzy Lwem i Wolarzem, ale nie tak błahym, na jaki na pozór wygląda. Wyobraża falujące loki Bereniki, królowej Egiptu, ucięte przez nią w darze dla bogów za szczęśliwy powrót męża z pola bitwy. Gwiazdozbiór został wprowadzony na mapę nieba w połowie XVI wieku przez duńskiego kartografa Gererdusa Mercatora. Wcześniej gwiazdy konstelacji tworzyły ogon Lwa. Wiele galaktyk zaludnia południowy obszar gwiazdozbioru, większość z nich, m.in. M 85, M 88, M 99 czy M 100, jest członkiniami Gromady Galaktyk w Pannie.

Corona Australis (CrA) - Korona Południowa

Ten mały, ale bardzo atrakcyjny , gwiazdozbiór nieba południowego znajduje się na brzegu Drogi Mlecznej pod stopami Strzelca i zaraz za ogonem Skorpiona. Tworzy łuk gwiazd 4. wielkości i słabszych, kształtem podobny do korony lub wieńca laurowego. Korona Południowa jest jedną z 48 konstelacji opisanych przez Ptolemeusza w II wieku n.e.

Corona Borealis (CrB) - Korona Północna

Mały,ale wyrażny gwiazdozbiór pomiędzy Wolarzem i Herkulesem zawiera siedem jasnych gwiazd ułożonych w podkowę. Starożytni Grecy widzieli w nich koronę księżniczki Ariadny, podarowaną jej w dniu zaślubin przez Bachusa. To on po jej śmierci rzucił diadem na firmament niebieski

Corvus (Crv) - Kruk

Kruk jest małym gwiazdozbiorem położonym na południe od Panny. Cztery najjaśniejsze gwiazdy konstelacji: beta (β), gamma (γ), delta (δ) i epsilon (ε) Corvi tworzą jego podstawę.

Crater (Crt) - Puchar

Ten niepokaźny gwiazdozbiór - przedstawiający kielich lub czarę - znajduje się na grzbiecie Hydry za Krukiem. Puchar wraz z sąsiednim Krukiem wystepują razem w micie greckim, w którym Apollo posłał czarnego ptaka z czarą po wodę. Żarłoczny kruk zatrzymał się po drodze, by zjeść figi. Później tłumaczył swoje opóźnienie tym, że Hydra nie pozwoliła mu zaczerpnąć wody. Apollo nie dał wiary jego słowom i całą trójkę umieścił na niebie. Puchar jest większą konstelacją od Kruka, ale przez mały teleskop niczego ciekawego się w nim nie zobaczy.

Crux (Cru) - Krzyż Południa

Krzyż Południa jest najmniejszym, ale charakterystycznym gwiazdozbiorem nieba południowego, ściśniętym między nogami Centaura. Starożytni Grecy zaliczali gwiazdy tego obszaru do konstelacji Centaura. Oddzielny gwiazdozbiór Krzyża Południa wprowadzili w niebo w XVI wieku europejscy żeglarze. Był on niezwykle pomocny przy nawigacji, gdyż dłuższe ramię krzyża wskazuje południowy biegun niebieski, co pozwalało utrzymać właściwy kurs. Krzyż Południa leży w bogatym w obiekty obszarze Drogi Mlecznej, której fragment jest tam zakryty przez ciemny Worek Węgla.

Cygnus (Cyg) - Łabędź

Jeden z najbardziej charakterystycznych gwiazdozbiorów nieba północnego, Łabędź, zawiera mrowie ciekawych obiektów, gdyż jest w bogatym obszarze Drogi Mlecznej. Upamiętnia Łabędzia, w którego - zgodnie z mitologią grecką - przedzierzgnął się Zeus, król Olimpu, by podstępnie uwieść Ledę, córkę króla Etolii. Jasne gwiazdy konstelacji tworzą wyraźny i duży krzyż, często nazywany Krzyżem Północnym. Deneb, najjaśniejsza gwiazda całego obszaru znajduje się w ogonie Łabędzia, czyli na górze Krzyża. Deneb tworzy jeden z rogóe północnego Trójkąta Letniego (wraz z Wegą z Lutni i Altairem z Orła).

Delphinus (Del) - Delfin

Delfin jest małym, ale wyrazistym gwiazdozbiorem kształtem podobnym do flagi zawieszonej na kiju. Znajduje się niewiele na północ od równika niebieskiego, pomiędzy Orłem a Pegazem. Jest jedną z oryginalnych konstelacji znanych starożytnym Grekom, którym przypominała delfina wyskakującego ponad fale morskie. Zgodnie z mitologią przedstawia albo delfina, który uratował przed utonięciem Ariona, słynnego poetę i muzyka, gdy ten płynał na statku zaatakowanym przez rabusiów, bądź delfina wysłanego przez Posejdona po nimfę Amfitrynę, którą bóg pragnął poślubić. Cztery gwiazdy - wszystkie czwartej wielkości gwiazdowej - tworzą charakterystyczny kształt rombu - głowę delfina.

Dorado (Dor) - Zlota Ryba

Złota Ryba zawiera większą część Wielkiego Obłoku Magellana (pobliskiej małej galaktyki) - Obok rozciąga się poza południową granicę gwiazdozbioru wnikając do Góry Stołowej. Dorado została wprowadzona na niebo pod koniec XVI wieku przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana. Miała przedstawiać rybę pływającą w wodach tropikalnych z gatunku koryfeny, czyli nie tak popularną złotą rybkę chetnie hodowaną w oczkach wodnych i akwariach. Konstelacja jest też czasem utożsamiana z miecznikiem.

Draco (Dra) - Smok

Draco, czyli Smok, jest rozległym gwiazdozbiorem, którego skrzydła otaczają biegun północny. Mimo swych dużych rozmiarów, Smok nie jest łatwy do wyodrębnienia z wyjątkiem swej głowy uformowanej przez cztery gwiazdy ułożone w zniekształcony romb. Głowa Smoka zawiera najjaśniejszą gwiazdę konstelacji, gamma (γ) Draconis, 2,2 wielkości gwiazdowej. W greckiej mitologii Draco przedstawiał smoka pokonanego przez Heraklesa w jednej z jego dwunastu prac.

Equuleus (Equ) - Źrebię

Źrebię jest drugim z najmniejszych gwiazdozbiorów całego nieba, a najmniejszym na półkuli północnej. Znajduje się pomiędzy Pegazem a Orłem, na wschodnim skraju Drogi Mlecznej. Sądzi się, że gwiazdozbiór został wprowadzony na niebo w II wieku n.e., przez Ptolemeusza, słynnego greckiego astronoma, autora Almagestu. Dzieło to stanowiło kompedium wiedzy astronomicznej i zawierało m.in. katalog gwiazdozbiorów znanych ówczesnym Grekom

Eridanus (Eri) - Erydan

Erydan przedstawia mityczną rzekę, wijącą się od kopyt Byka na północy do Hydry na południu - rozciąga się aż 58^o w deklinacji, co czyni ją absolutnym rekordzistą wśród gwiazdozbiorów. Jego jedyną rzucającą się w oczy gwiazdą jest Achernar o jasności 0,5 wielkości gwiazdowej, położony na południowym krańcu. Eridanos wystepuje w micie greckim o Faetonie, synu boga Słońca, Heliona. Próbował on powozić rydwanem ojca po niebie, ale utracił kontrolę i wpadł do rzeki niczym meteor.

Fornax (For) - Piec

Ten niepokaźny gwiazdozbiór nieba południowego zawiera słabe gwiazdy z zakola wijącej się wstęgi rzeki Erydan, obszaru leżącego na południe od Wieloryba. Piec został wprowadzony na niebo w XVIII wieku przez Nicolasa Louisa de Lacaille'a. Francuski astronom nazwał go Fornax Chemica,nawiązując do pieca chemicznego uzywanego do destylacji. W południowej części Pieca znajduje się gromada galaktyk zawierająca radioźródło Fornax A.

Gemini (Gem) - Bliźnięta

Ten wyraźny gwiazdozbiór Zodiaku jest łatwy do identyfikacji dzięki dwóm najjasniejszym jego gwiazdom, Kastorowi i Polluksowi, wyznaczającym głowy tych słynnych z mitologii greckiej bliźniaków. Nie są identyczne. Jaśniejszy z pary, polluks (1,2 wielkości gwiazdowej) jest pomarańczowym olbrzymem oddalonym 34 lata świetlne od Słońca, podczas gdy Kastor (1,6 wielkości gwiazdowej) niebiesko-białej barwy jest odległy 52 lata swietlne. Każdego roku z okolicy Kastora wydaje się wylatywać rój meteorów Geminidy.

Grus (Gru) - Żuraw

Żuraw jest gwiazdozbiorem nieba południowego położonym pomiędzy Rybą Południową a Tukanem, na południe od Formalhauta - jasnej gwiazdy Ryby Południowej. Został wyodrębniony pod koniec XVI wieku przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana.

Hercules (Her) - Herkules

Duży, ale niespecjalnie wyróżniający się gwiazdozbiór nieba północnego. Herkules upamiętnia słynnego herosa greckiego, odzianego w lwią skórę i dzierżącego maczugę Heraklesa, wykonawcę dwunastu prac. W jednej z nich Herakles miał pokonać hydrę lernejską, potwora podobnego do wielogłowego smoka, i na mapach nieba widnieje Herkules z jedną nogą opartą na głowie smoka tworzącego gwiazdozbiór Węża (Serpens).

Horologium (Hor) - Zegar

Zegar jest niepozorny i leży na południe od Erydanu, blisko bieguna południowego. To jeden z grupy gwiazdozbiorów opisanych w XVIII wieku przez astronoma francuskiego Nicolasa Louisa de Lacaille'a, prawie wszystkie nosiły nazwy przyrządów niezbędnych do prowadzenia prac badawczych. Ten symbolizuje zegar wahadłowy, dawniej używany w obserwatoriach astronomicznych.

Hydra (Hya) - Hydra

Hydra jest największym gwiazdozbiorem rozciągającym się przez jedną czwartą całego nieba. jej głowa znajduje się na południe od Raka, a koniec jej ogona - pomiędzy Wagą i Centaurem. Poza rozmiarami i sześcioma gwiazdami średniej jasnosci wyznaczającymi głowę Hydry nie ma nic specjalnie ciekawego w tym gwiazdozbiorze. Jego najjaśniejszą gwiazdą jest Alfard, drugiej wielkości, której nazwa pochodzi z arabskiego i oznacza "osamotnioną" i nawiązuje do jej położenia w obszarze, gdzie nie ma żadnej innej jasnej gwiazdy. Hydra ma symbolizować wielogłowego potwora, którego po ciężkiej walce zgładził Herakles w drugiej ze swych dwunastu prac - choć na mapach jest przedstawiana jako jednogłowy wąż morski.

Hydrus (Hyi) - Wąż Morski

Wąż Morski znajduje się niedaleko południowego bieguna niebieskiego pomiędzy dwoma Obłokami Magellana. Został wprowadzony na niebo przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana. Ten gwiazdozbiór przedstawiający małego węża wodnego jest nie do pomylenia z ogromną Hydrą, gwaizdozbiorem znanym starożytnym Grekom. Najjaśniejszą gwiazdą konstelacji jest beta (β) Hydri (2,8 wielkości gwiazdowej).

Indus (Ind) - Indianin

Jeden z gwaizdozbiorów wprowadzony na niebo pod koniec XVI wieku przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana. Przedstawia Indianina trzymającego włócznię i strzały, choć w intencji miał przedstawiać jednego z tubylców Indii, spotkanych przez holenderskich podróżników podczas ich wypraw dalekomorskich. Nawet przy dużej wyobraźni trudno z gwiazd tego obsszaru ułożyć postać ludzką.

Lacerta (Lac) - Jaszczurka

Ten niewielki i niewyraźny gwaizdozbiór nieba północnego zawiera słabe gwaizdy tworzące na niebie zygzak. Konstelacja wypełnia wąski obszar pomiędzy Andromedą i Łabędziem, jak jaszczurka ścinięta pomiędzy dwiema skałami - stąd nazwa. Najjaśniejsza gwiazda, alfa (α) Lacertae jest 3,8 wielkości gwiazdowej. Jaszczurka jest jednym z gwiazdozbiorów dostrzezonych na niebie pod koniec XVII wieku przez Jana Heweliusza. Choć nie zawiera obiektów wartych uwagi amatora nocnych obserwacji, konstelacja dała imię nowej klasie galaktyk, tzw. galaktykom typu BL Lacertae (obiektom BL Lac).

Leo (Leo) - Lew

Lew jest okazałą konstelacją Zodiaku i jedną z łatwiejszych do odnalezienia na niebie, gdyż jego najjaśniejsze gwiazdy rzeczywiście tworzą sylwetkę lwa. Wzór sześciu gwiazd znaczących jego głowę i grzbiet - tworzący odwrócony znak zapytania - znany jest jako Sierp. Grecy umieścili gwiazdozbiór Lwa na niebie, by upamiętnić jednego z potworów pokonanych przez Heraklesa w pierwszej z jego 12 prac; zdartą z lwa skórę nie do przebicia miał odtąd nosić na sobie heros. W listopadzie każdego roku, z obszaru Sierpa wylatuje deszcz meteorów zwany Leonidami.

Leo Minor (LMi) - Mały Lew

Ten mały i niewyróżniający się gwiazdozbiór położony na północ od Lwa ma przedstawiać lwiątko, choć wzór utworzony przez najjaśniejsze gwiazdy konstelacji wcale tego nie sugeruje. Takiego kształtu dopatrzył się w nim pod koniec XVII wieku Jan Heweliusz. Nie zawiera żadnych interesujących obiektów do dostrzeżenia prze posiadaczy małych teleskopów

Lepus (Lep) - Zając

Zając - jeden z gwiazdozbiorów znanych starozytnym Grekom - znajduje się pod stopami Oriona. Zgodnie ze swą nazwą symbolizuje zająca uciekającego po niebie przed jednym z psów Oriona - Wielkim Psem. Otoczony silnie błyszczącymi gwiazdami Oriona i Wielkiego Psa jest często przegapiany, choć jest dość wyraźny i wart uwagi. Jego najjaśniejsza gwiazda alfa Leporis (2,6 wielkości gwiazdowej), jest popularnie zwana Arneb, co po arabsku oznacza właśnie zająca. Zgodnie z jedną z legend, konstelacja upamiętnia plagę zajęcy, które opanowały jedną z wysp greckich. Leros, kiedy to nie umiano zapanować nad ich rozmnażaniem się.

Libra (Lib) - Waga

Waga jest gwiazdozbiorem Zodiaku położonym pomiędzy Panną i Skorpionem. Symbolizuje wagę sprawiedliwości trzymaną przez Pannę, choć starożytni Grecy przedstawiali konstelację jako szczypce sąsiedniego Skorpiona. Dwie najjaśniejsze gwiazdy oznaczają północny i południowy szczypiec.

Lupus (Lup) - Wilk

Wilk jest gwiazdozbiorem nieba południowego znajdującym się na skraju Drogi Mlecznej pomiędzy lepiej znanymi konstelacjami Centaura i Skorpiona. Jest jedną z 48 konstelacji znanych starożytnym Grekom, którzy przedstawili ją jako wilka przekłutego włócznią Centaura. Zawiera wiele gwiazd podwójnych dających się oglądać przez astronomów amatorów.

Lynx (Lyn) - Ryś

Gwiazdozbiór ten wprowadził na mapę nieba polski astronom Jan Heweliusz pod koniec XVII wieku, wypełniając lukę na północnym niebie pomiędzy Wielką Niedźwiedzicą i Woźnicą. Nazwę zawdzięcza przekonaniu Heweliusza, że tylko bystre oko rysia jest w stanie go dostrzec.

Lyra (Lyr) - Lutnia

Zwarty, ale wyjątkowo wyrazisty gwiazdozbiór nieba północnego, zawiera Wegę, piątą co do jasności gwiazdę nieba. Biało-niebieska Wega współtworzy duży i jasny Trójkąt Letni, dwiema pozostałymi gwiazdami są Deneb z gwiazdozbioru Łabędzia i Altair z Orła. Konstelacja Lutni przedstawia instrument Orfeusza, słynnego bohatera greckich mitów. Lutnia znajduje się na skraju Drogi Mlecznej tuż przy Łabędziu. Z punktu pobliskiego Wedze wybiega rój Liryd, meteorów obserwowanych na Ziemi corocznie pomiędzy 21 a 22 kwietnia.

Mensa (Men) - Góra Stołowa

Góra Stołowa - najsłabszy z 88 gwiazdozbiorów nieba - leży obok południowego bieguna niebieskiego. Jej najjaśniejsza gwiazda, alfa (α) Mensae, jest zaledwie 5,1 wielkości gwiazdowej, a jedynym wartym uwagi obiektwm jest Wielki Obłok Magellana, który swoim południowym brzegiem wnika do Góry Stołowej z przylegającej Złotej Ryby. Nazwę Mons Mensae nadał gwiazdozbiorowi w XVIII wieku Nicolas Louis de Lacaille, tak nazywała się góra blisko Kapsztadu w Afryce Południowej, w pobliżu miejsca, gdzie astronom prowadził obserwacje. Wielki Obłok Magellana w tym obszarze przypominał mu chmury nad ziemską Górą Stołową.

Microscopium (Mic) - Mikroskop

Mikroskop jest słabym i niewyraźnym gwiazdozbiorem nieba południowego położonym między Strzelcem a Rybą Południową. Przedstawia konstrukcję pierwszych mikroskopów. Gwiazdozbiór został wprowadzony na niebo w XVIII wieku przez francuskiego astronoma Nicolasa Louisa de Lacaille'a. Dwie najjaśniejsze gwiazdy konstelacji: gamma (γ) i epsilon (ε) Microscopii są 4,7 wielkości gwiazdowej.

Monoceros (Mon) - Jednorożec

Jednorożca łatwo przeoczyć, gdyż przy swoich sąsiadach - przykuwających wzrok Orionie, Bliźniętach i Wielkim Psie - wydaje się błahym gwiazdozbiorem. Nietrudno go odnaleźć, gdyż jest w środku Trójkąta Zimowego utworzonego przez trzy bardzo jasne gwiazdy: Betelgezę, Procjona i Syriusza. Jego gwiazdy są raczej blade, ale ponieważ leży na Drodze Mlecznej, ma wiele ciekawych obiektów "głębokiego nieba". Gwiazdozbiór dostrzegł na początku XVII wieku holenderski astronom i kartograf Petrus Plancius.

Musca (Mus) - Mucha

Mucha leży w Drodze Mlecznej na południe od Centaura i Krzyża Południa. Jest jednym z gwiazdozbiorów południowych wprowadzonych na niebo pod koniec XVI wieku przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkszoona Keyserai Fredericka de Houtmana. Południowa krawędź ciemnego Worka Węgla wnika w gwiazdozbiór sąsiedniego Krzyża Południa, ale poza tym konstelacja nie wyróżnia się niczym specjalnie interesującym.

Norma (Nor) - Węgielnica

Węgielnica jest nikłym gwiazdozbiorem nieba południowego położonym na Drodze Mlecznej pomiędzy Zającem i Skorpionem. Została wyodrębniona w XVIII wieku przez francuskiego astronoma Nicolasa Louisa de Lacaille'a jako Norma et Regula. Gwiazdy, które początkowo Lacaille oznaczył jako alfa (α) i beta (β), obecnie należą do sąsiedniego gwiazdozbioru Skorpiona.

Octans (Oct) - Oktant

Oktant jest gwiazdozbiorem zawierającym południowy biegun niebieski. Został wyodrębniony w XVIII wieku przez astronoma francuskiego Nicolasa de Lacaille'a. Przedstawia oktant (poprzednik sekstantu) - instrument wynaleziony i skonstruowany w 1731 roku przez Johna Hadleya. Gwiazdozbiór jest mało ciekawy i nie ma w nim żadnej podobnej do Polaris gwiazdy, która mogłaby wyznaczać położenie bieguna południowego. Wskutek precesji osi ziemskiej położenie bieguna niebieskiego w przestrzeni nieustannie, choć bardzo powoli, się zmienia i południowy biegun niebieski pełznie w kierunku gwiazdozbioru Kameleona.

Ophiuchus (Oph) - Wężownik

Wężownik jest rozleglym gwiazdozbiorem rozciągającym się po obu stronach równika, przedstawia mężczyznę trzymającego węża. Głowa Wężownika przytyka na północy do Herkulesa, zaś jego stopy sięgają na południe do Skorpiona. Słońce przebywa w konstelacji w pierwszej połowie grudnia, mimo to gwiazdozbiór nie należy do Zodiaku. Wężownik uosabia Asklepiosa - zgodnie z mitologią grecką - boga medycyny, posiadającego moc przywracania ludziom życia. A to nie mogło się podobać bogowi krainy umarłych, Hadesowi. Poprosił Zeusa, by ten zesłał na lekarza cudotwórcę piorun. Zeus zaś umieścił Asklepiosa wśród gwiazd pod postacią mężczyzny trzymającego węża, symbol odnowy życia.

Orion (Ori) - Orion

Orion to jeden z najwspanialszych gwiazdozbiorów nieba. Przedstawia myśliwego lub wojownika, któremu towarzyszą dwa psy - odrębne konstelacje - Canis Maior i Canis Minor. Najbardziej rzucającym się w oczy wzorem konstelacji jest Pas Oriona - trzy, ustawione w jednej linii, gwiazdy drugiej wielkości. Według greckiego mitu Orion został smiertelnie ukądzony przez skorpiona. Grecy umieścili go po przeciwnej stronie nieba niż Skorpiona. Gdy Orion zachodzi, wschodzi Skorpion. Co roku w końcu listopada, z obszaru blisko granicy z Bliźniętami wylatuje deszcz meteorów zwanych Orionidami.

Pavo (Pav) - Paw

Paw jest jednym z daleko na południe wysuniętych gwiazdozbiorów, wprowadzonym na niebo pod koniec XVI wieku przez holenderskich żeglarzy Pietera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana. Znajduje się na skraju Drogi Mlecznej blisko innej z konstelacji przedstawiających egzotycznego ptaka - Tukana. W greckiej mitologii paw był uświęconym ptakiem Hery, boskiej małżonki Zeusa, która podróżowała po niebie w powozie zaprzężonym w pawie.

Pegasus (Peg) - Pegaz

Pegaz sąsiadujący z Andromedą, znajduje się na północ od konstelacji Zodiaku: Wodnika i Ryb. Najwyraźniejszą figurą tego gwiazdozbioru jest Wielki Kwadrat, którego rogi wytyczają cztery gwiazdy, w tym jedna z nich obecnie należy do Andromedy. Choć konstelacja przedstawia tylko trzy czwarte skrzydlatego konia, to i tak jest to siódmy spośród największych gwiazdozbiorów nieba. To starożytni Grecy dostrzegli na niebie Pegaza, skrzydlatego konia narodzonego z ciała Meduzy Gorgony lub z ziemi skropionej jej krwią, gdy ta została pokonana przez Perseusza. Czasem Pegaz jest błędnie uważany za rumaka Perseusza.

Perseus (Per) - Perseusz

Perseusz jest okazałym gwiazdozbiorem nieba północnego leżącym na Drodze Mlecznej pomiędzy Kasjopeą a Woźnicą. Ta znana starożytnym Grekom konstelacja upamiętnia mitycznego herosa, który miał zgładzić meduzę Gorgonę. Na niebie jest przedstawiony z głową Gorgony wyznaczoną przez słynną gwiazdę zmienną - Algol. Każdego roku, w sierpniu z gwiazdozbioru wydaje się wylatywać silny deszcz meteorów zwany Perseidami.

Phoenix (Phe) - Feniks

Feniks - leżący przy południowym krańcu Erydanu - jest największym z dwunastu gwiazdozbiorów wprowadzonych na niebo przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkszoona Keysera i Frederickade Houtmana. Przedstawia mitycznego ptaka, który odradza się z popiołów.

Pictor (Pic) - Malarz

Ten słabo widoczny gwiazdozbiór nieba południowego przylega do Kila i Rufy. Został wyodrębiony w XVIII wieku przez astronoma francuskiego Nicolasa de Lacaille'a, który doszukał się w gwiazdach tego obszaru kształtu sztalugi malarskiej i nowy gwiazdozbiór nazywał się Equuleus Pictoris. Obecnie nazwa konstelacji została skrócona.

Pisces (Psc) - Ryby

Ryby są niezbyt wyraźnym gwiazdozbiorem Zodiaku, ale to w nim leży punkt nieba, w którym rokrocznie Słońce przekracza równik niebieski, przechodząc na półkulę północną nieba. Miejsce to zwane jest punktem równonocy wiosennej i w nim właśnie linia zerowej rektascencji przecina linię zerowej deklinacji (czyli równik niebieski). Około 2600 roku skrzyżowanie obu linii znajdzie się w sąsiednim Wodniku, gdyż powolna precesja osi ziemskiej sprawia, że punkt ten systematycznie przesuwa się wzdłuż równika niebieskiego. Zgodnie z intencją starożytnych Greków Ryby mają przedstawiać Afrodytę i jej syna Erosa, która - by uciec przed potworem Tyfonem - przemieniła ich oboje w ryby mogące wskoczyć do Eufratu.

Piscis Austrinus (PsA) - Ryba Południowa

Ten położony na południe od Wodnika, gwiazdozbiór staje się wyraxny wyłącznie dzięki Formalhautowi - gwieździe o jasności 1,2 wielkości gwiazdowej. Dla starozytnych Greków Piscis Austrinus była jednym z rodziców dwóch ryb występujących w zodiakalnej konstelacji Pisces. Na pełnym mitycznych postaci niebie, strumień wody wylewa się z dzbana trzymanego przez Wodnika prosto w otwartą paszczę ryby wyznaczoną przez Formalhauta - nazwa gwiazdy wywodzi się z arabskiego określenia paszczy wieloryba.

Puppis (pup) - Rufa

Rufa jest bogatym w obiekty gwiazdozbiorem przecinającym Drogę Mleczną. Oryginalnie była częścią rozległej konstelacji znanej starożytnym Grekom jako Argo Navis, symbolizującej okręt Jazona i jego Argonautów. Dopiero w XVIII wieku astronom francuski Nicolas de Lacaille wodrębnił Rufę jako osobny gwiazdozbiór - największy z trzech utworzonych z dawnego Argo Navis. Gwiazdy z obszaru Okrętu Argonautów zachowały swe orginalne oznaczenia literami greckiego alfabetu i gwiazdy w Rufie mają zarezerowane litery począwszy od zety (ζ).

Pyxis (Pyx) - Kompas

Kompas jest niepozornym gwiazdozbiorem nieba południowego położonym za Rufą na skraju Drogi Mlecznej. Najpierw jego odkrywca, XVIII-wieczny astronom francuski Nicolas Louis de Lacaille, dał mu imię Malus (maszt), a potem - Pyxis Nautica. Znajduje się w obszarze dawnego masztu Argo Navis, okrętu Argonautów, bardzo rozległego gwiazdozbioru znanego starożytnym Grekom, który został później podzielony na istniejące do dziś: Kil, Rufę i Żagiel. Najjaśniejsza gwiazda konstelacji alfa (α) Pyxidis jest 3,7 wielkości.

Reticulum (Ret) - Sieć

Ten niewielki gwiazdozbiór nieba południowego, położony blisko Wielkiego Obłoku Magellana, to znowu "dzieło" XVIII-wiecznego astronoma francuskiego Nicolasa Louisa de Lacaille'a. Symbolizuje cieniutką siatkę nitek (krzyż nitek) stosowana w okularze teleskopu. Lacaille używał siatki nitek do pomiaru położeń podczas katalogowania obiektów nieba południowego. Najjaśniejsze gwiazdy Sieci tworzą figurę rombu - tak miał wyglądać krzyż nitek w teleskopie Lacaille'a.

Sagitta (Sge) - Strzała

Strzała to słaby i łatwy do przegapienia gwiazdozbiór leżący na Drodze Mlecznej na południe od Liska i na północ od Orła (jest trzecią z najmniejszych konstelacji nieba). Mimo to był już znany starożytnym Grekom, którzy wierzyli, że przedstawia strzałę wypuszczoną przez Apollina, Heraklesa lub Erosa. Gwiazdy konstelacji rzeczywiście układają się w strzałę. Najjaśniejsza z nich, 3,5 wielkości gwiazdowej to gamma (γ) Sagittate, wyznaczająca grot. Alfa (α) Sagittate jest zaledwie 4,4 wielkości gwiazdowej. Żadna z gwiazd nie doczekała się własnego imienia.

Sagittarius (Sgr) - Strzelec

Strzelec jest dużym i wyraźnym gwiazdozbiorem Zodiaku położonym pomiędzy Skorpionem i Koziorożcem. Jego najwiekszy wzór gwiazd, zwany Dzbanem, przypomina imbryk lub czajnik. Rączka od Dzbana jest czasem zwana Mleczną Chochlą, z której mleko ma wylewać się w Drogę Mleczną. Sam środek naszej Galaktyki jest ściśle związany z radioźródłem Sagittarius A* znajdującym się blisko miejsca, gdzie spotykają się granice Strzelca, Wężownika i Skorpiona. Zgodnie z grecką mitologią Strzelec symbolizował centaura Krotosa, syna Pana i Eufeme, piastunki muz. Dzięki niemu rozpowszechniło się polowanie na koniu.

Scorpius (Sco) - Skorpion

Ten piękny i łatwo rzucający się w oczy gwiazdozbiór Zodiaku położony pomiędzy Wagą a Strzelcem jest ozdobą nieba południowego. Zgodnie z mitologią grecką przedstawia skorpiona, który ukąsił smiertelnie Oriona. Na niebie serce Skorpiona wyznacza czerwony Antares, zaś charakterystyczny wygięty łuk kilku gwiazd wskazuje jego podniesionego ogona z żądłem gotowym do ukłucia. Ogon Skorpiona rozciąga się w stronę bogatego obszaru Drogi Mlecznej, w kierunku centrum naszej Galaktyki.

Sculptor (Scl) - Rzeźbiarz

Rzeźbiarz jest niewyraźnym gwiazdozbiorem przytykającym do Ryby Południowej. Został wypatrzony na niebie w XVIII wieku przez astronoma francuskiego Nicolasa Louisa de Lacaille'a, który w układzie gwiazd zobaczył pracownię rzeźbiarską - potem nazwa konstelacji została skrócona i trochę zmieniona. W rzeźbiarzu znajduje się południowy biegun naszej Galaktyki, czyli punkt oddalony 90^o od płaszczyzny Drogi Mlecznej. Oznacza to, że w Rzeźbiarzu można zobaczyć wiele bardzo odległych galaktyk, ponieważ nie są one zasłonięte dyskiem naszej Galaktyki

Scutum (Sct) - Tarcza

Tarcza znajduje się tuż pod równikiem niebieskim w bogatym w obiekty obszarze Drogi Mlecznej pomiędzy Orłem (na północy) i Strzelcem (na południu). Gwiazdozbiór wprowadził na mapę nieba pod koniec XVII wieku Jan Heweliusz pierwotnie nadając mu nazwę Scutum Sobiescianum. Chciał w ten sposób upamiętnić króla Jana Sobieskiego jako wybitnego wodza. Obłok gwiazd w Tarczy jest jednym z bogatszych obszarów Drogi Mlecznej.

Serpens (Ser) - Wąż

Wąż jest wyjątkowym gwiazdozbiorem, gdyż dzieli się na dwa rozdzielone obszary - Serpens Caput (Głowę Węża) i Serpens Cauda (Ogon Węża). Obie części razem tworzą konstelację. Zgodnie ze swą nazwą przedstawia wielkiego węża owiniętego wokół Wężownika, który trzyma jego grube wijące się cielsko lewą ręką, prawą zaś podtrzymuje ogon. Wąż był jedną z 48 konstelacji znanych starożytnym Grekom, w ich wyobrażeniu związany był z gwiazdozbiorem Wężownika. Ten ostatni symbolizuje Asklepiosa słynnego lekarza - zgodnie z mitologią grecką - posiadającego dar nie tylko uzdrawiania, ale i przywracania życia umarłym. Zrzucający co pewien czas swą skórę wąż był dla Greków symbolem odradzania się

Sextans (Sex) - Sekstant

Ten niewyraźny gwiazdozbiór znajduje się na równiku niebieskim na południe od Lwa. Został wprowadzony na niebo pod koniec XVII wieku przez Jana Heweliusza. Przedstawia sekstant, instrument używany przez astronoma podczas pracy nad katalogiem gwiazdowym do pomiaru położeń tychże gwiazd na niebie

Taurus (Tau) - Byk

Byk jest okazałym i bardzo charakterystycznym gwiazdozbiorem należącym do Zodiaku i zawierającym rozliczne obiekty widoczne gołym okiem, przez lornetkę czy teleskop. Najsłynniejszymi z nich są dwie gromady otwarte: Hiady i Plejady oraz Mgławica Krab. Hiady okalają głowę byka podczas gdy najjasniejsza gwiazda konstelacji, Aldebaran, znaczy jego czerwieniejące oko. Każdego roku z początkiem listopada można dostrzec Taurydy, strumień meteorów wydających się wylatywać z punktu położonego na południe od Plejad. Starożytni Grecy dopatrywali się w Byku mitycznego, białego zwierzęcia, w które przemienił się Zeus, by porwać królewnę Europę z wybrzeży Sydonu lub Tyru i przewieźć na swym grzbiecie przez Morze Śródziemne na Kretę.

Telescopium (Tel) - Teleskop

Teleskop jest niepozornym gwiazdozbiorem na południe od Strzelca i Korony Południowej. Trudno powiedzieć, by wzór utworzony przez jego gwiazdy jakoś szczególnie przypominał ten instrument. Jednak w XVIII wieku Nicolas Louis de Lacaille ujrzał w nim właśnie teleksop.

Triangulum (Tri) - Trójkąt

Trójkąt jest jednym z mniejszych gwiazdozbiorów, leżących pomiędzy Andromedą i Baranem, którego najjasniejsze gwiazdy są wierzchołkami własnie trójkąta. Starożytni Grecy przedstawili go jako deltę Nilu lub wyspę Sycylię.

Triangulum Australe (TrA) - Trójkąt Południowy

Trójkąt Południowy jest jednym z gwiazdozbiorów nieba południowego wyodrębnionych pod koniec XVI wieku przez holendreskich żeglarzy Petera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana. KOnstelacja znajduje się na Drodze Mlecznej niedaleko od alfa (α) Centauri. Choć mniejszy niż Trójkąt na półkuli północnej, Trójkąt Południowy zawiera gwiazdy jasniejsze i tym samym bardziej wyróżnia się na niebie. Trzy najjaśniejsze gwiazdy konstelacji alfa (&alfa;), beta (β) i delta (δ) Trianguli Australis są odpowiednio 1,9; 2,8 oraz 2,9 wielkości gwiazdowej.

Tucana (Tuc) - Tukan

Tukan jest daleko na południe wysuniętym gwiazdozbiorem położonym na końcu podniebnej rzeki Erydan. Przedstawia - zgodnie ze swą nazwą - charakterystycznego ptaka z wielkim, masywnym dziobem, zamieszkującego Amerykę Południową i Środkową. Ale jego XVI-wieczni odkrywcy, holenderscy żeglarze nawigatorzy Pieter Dirkszoona Keysera i Frederick de Houtman zobaczyli na niebie gwiazdozbiór przedstawiający ptaka z Indii. Najjaśniejszą gwiazdą konstelacji jest alfa (&alfa;) Tucane (2,9 wielkości gwiazdowej).

Ursa Maior (UMa) - Wielka Niedźwiedzica

Wielka Niedźwiedzica jest rozległym i wyrózniającym się gwiazdozbiorem nieba północnego. Siedem jasnych gwiazd tworzy powszechnie znany Wielki Wóz, który jest jedynie częścią całego gwiazdozbioru. Dwie gwiazdy wytyczające tył wozu, alfa (α) i beta (β) Ursae Maioris, wskazują kierunek ku Gwieździe Polarnej. W mitologii greckiej Wielka Niedźwiedzica może przedstawiać dwie różne postaci. Jedną jest Kalisto, ukochana Zeusa, którą z zazdrości jego żona, Hera, przemieniła w niedźwiedzicę lub Adraseteę, jedną z dwóch nimf, które piastowały małego Zeusa, ukrywając go przed morderczymi zapędami ojca, Kronosa. Drugą z nimf reprezentuje Mała Niedźwiedzica (Ursa Minor).

Ursa Minor (UMi) - Mała Niedźwiedzica

Ten znany starożytnym Grekom gwiazdozbiór przedstawia małego niedźwiadka. Wzór jasnych gwiazd to Mały Wóz. Jest podobny do większej i jaśniejszej Wielkiej Niedźwiedzicy, ale dyszel Małego Wozu wskazuje w odwrotnym kierunku niż dyszel wielkiego. Gwiazdozbiór Małej Niedźwiedzicy zawiera północny biegun niebieski. Mniej niż 1^o od bieguna znajduje się Polaris - Gwiazda Polarna nieba północnego, która od najwcześniejszych czasów służyła do nawigacji.

Vela (Vel) - Żagiel

Żagiel jest jednym z trzech gwiazdozbiorów, na które została podzielona w XVIII wieku znana starożytnym Grekom Konstelacja Argo Navis. Gwiazdy w Żaglu zachowały orginalne oznaczenia zaczynające się od gamma (γ), gdyż gwiazdy alfa (α) i beta (β) dawnego Argo Navis znajdują się obecnie w sąsiednim Kilu.

Virgo (Vir) - Panna

Gwiazdozbiór Panny , drugi co do wielkości z Zodiaku, przypomina nieco "Y" z pierwszej wielkości Spiką na południowym krańcu. Najbliższa gromada galaktyk, ok. 50 mln lat świetlnych od nas, leży na północnej granicy gwiazdozbioru. Podczas równonocy jesiennej Słońce jest na tle gromady w Pannie.

Volans (Vol) - Ryba Latająca

Ryba Latająca jest niepozornym gwiazdozbiorem nieba południowego leżącym pomiędzy Kilem a Wielkim Obłokiem Magellana. Został wprowadzony na niebo pod koniec XVI wieku przez holenderskich żeglarzy nawigatorów Pietera Dirkszoona Keysera i Fredericka de Houtmana, oryginalnie jako Piscis Volans i taka nazwa pozostała w jej nazwie polskiej, choć łacińska została skrócona. Ten gatunek latającej ryby zrobił wielkie wrażenie na europejskich odkrywcach i dlatego postanowili tak nazwać konstelację. Choć gwiazdozbiór znajduje się na skraju Drogi Mlecznej jest, co dziwne, pozbawiony obiektów "głębokiego nieba".

Vulpecula (Vul) - Lisek

Lisek jest małym i niewyraźnym gwiazdozbiorem nieba północnego położonym na Drodze Mlecznej na południe od głowy Łabędzia. Wypatrzył go pod koniec XVII wieku Jan Heweliusz jako Vulpecula cum Anser, Lis z Gęsią, ale później nazwa została uproszczona do Vulpecula. Lisek, choć nieciekawy na pierwszy rzut oka, to znany obserwującym niebo przez lornetę dzięki dwóm wyrózniającym się obiektom, są nimi mgławica planetarna Hantle i Gromada Brocchiego znana także jako Wieszak.

Obrazki: www.wikipedia.org
Tekst: Ian Ridapth Astronomia, Hachette, Warszawa 2007